Endüstriyel toplum ve şehirleşmeye dönüşle birlikte artan batı yaşam tarzı, gıdalarda pakete girmiş endüstriyel ürünler, hava kirliliği ve sigara dumanına maruziyet, artan obezite ve ev içi alerjen maruziyeti astım sıklığını çocuklarda da her geçen yıl arttırmaktadır. Ev tozu akarları, kedi ve köpek tüyü, hamamböceği, küf mantarı en sık görülen ev içi alejenleri olup; mevsimine göre ağaç ve ot polenleri de en sık görülen ev dışı alerjenleridir. Astım çocuklarda sadece kronik öksürük ile seyredebileceği gibi, nefes darlığı ve hırıltı da sıklıkla eşlik eden başlıca semptomlardır. Çocuklarda astım kontrol altına alınmadığı zaman uzayan semptomlara neden olarak yaşam kalitesini ve günlük aktiviteleri de etkileyebilmektedir. Acil durumlara müdahale konusunda ailenin bilgilendirilmesi ve kullanılan ilaç seçeneklerinden en uygun olanın doğru bir şekilde kullanılması ile çocuklarda astım hastalığı kolaylıkla tedavi edilebilmektedir. Çevresel alerjenlerden ve sigara dumanından uzak durulması da ataklardan korunmada önemlidir.
Solunum yolu allerjilerinde alınacak önlemler ;
Ev ortamında odalarda sigara içmeyin. Hassas çocuklar dumandan ve sigara kokusundan rahatsız olurlar. Bu durumda ilaç tedavileri de fayda göstermez.
Çocuğunuzu temiz hava ortamlarında bulundurun, hava kirliliği olan ortamlardan uzak tutun.
Güçlü kokuları evden uzak tutun. Parfümlü sabun, şampuan veya losyonlar, tütsüler, boya kokusu çocuğunuzu rahatsız edebilir.
Çocuğunuz ev içi veya ev dışı allerjenlerden biri veya birkaçına karşı hassas olabilir. Çocuğunuzun hassas olduğu allerjene karşı aşağıdaki önlemleri alın.
En çok allerjiye sebep olan ev içi allerjenler ev tozu akarlarıdır. Akarlar ev tozları içinde allerjiye sebep olan gözle görülmeyen ev tozu böcekleridir. Akarlarla olan allerjide belirtiler yıl boyu sürer ancak sonbahar ve kışın kötüleşme daha fazladır. Akarların yaşam ortamı olan tozun özellikle çocuğun yattığı odada sık temizlenmesi gerekir. Çarşaflar günlük silkelenmeli, çarşaflar ve perdeler sıcak suda dört haftayı geçmeyecek şekilde aralıklarla yıkanmalı ve mümkün olduğunda güneşte kurutulmalı; yatılan odada halı, kilim, çiçek, fazla yastık, minder, koltuk ve diğer eşya bulunmamalı; temizlik yaparken çocuk odada bulunmamalıdır. Çocuğun tüy tutan oyuncakları olmamalıdır. Evinizdeki havayı temiz ve taze tutmak için pencereleri açarak evi havalandırmayı ihmal etmeyin.
Diğer sık görülen ev içi allerjenler olarak kedi, köpek, kafes kuşu tüyü, hamamböceği artıkları, küf mantarları sayılabilir. Küf mantar sporları evin güneş görmeyen nemli yerlerinde bulunur. Bu tarz allejisi olanlarda hamamböceği ve küf mantarlarının temizliği önemlidir.
Ev dışı allerjenler başlıca çayır otları ve ağaç polenleridir. Çayır otları Mayıs-Temmuz arası, yabani otlar Temmuz-Ekim arası, ağaçlar Ocak-Mayıs arası polen verirler. Polen allerjisi olan çocuklar hassas olduğu polenin artış dönemlerinde şikayetlerinin arttığı ortamlarda bulundurulmamalıdır. Dışarıda toz ve polen artışlarında gerektiğinde maske kullanılmalıdır.
Astım ve allerjik nezle ilaçları kullanıyorsunuz doktor kontrolünde düzenli kullanın ve kendiniz kesmeyin.
Astımda kuru toz inhaler ilaç kullanımı
Akciğerlere çekilen kuru toz şeklindeki bu ilaçlar doktorun uygun gördüğü 6 yaş ve üstü hastalar için kullanılır. İyi bir eforla cihazdan ilacın çekilmesi gerekir. Bu tip ilaçların bazıları kapsül şeklindedir. Kapsül cihaza yerleştirildikten sonra mekanizmasıyla delinerek kapsül içindeki toz ilaç akciğerlere çekilir. Bazı tip ilaçlar da kapsül olmaksızın direkt cihazdan derin nefes alınarak kullanılır. Akciğer sağlığı için ilacı doğru teknikle ve düzenli kullanmak önemlidir.
Öncelikle cihazın kapağı çıkarılır ve mekanizmasına göre bir ilaç dozu kullanıma hazır hale getirilir. Örneğin altta dönen bir renkli kısmı olan bir ilaçsa kendi ekseni etrafında ileri geri döndürülerek klik sesi duyulunca bir doz yüklenmiş olur.
Önce dışarıya derin nefes verilerek akciğerler boşaltılır. Cihazın içine nefes verilmemelidir. Sonra cihaz yatay pozisyonda dişlerin arasına yerleştirilerek ve dudaklarla sıkıca kavranarak ağıza iyice yerleştirilir. Hemen hızlı ve derin nefes alınarak bir seferde ilaç akciğerlere çekilir. İlacı çekince nefes 5-10 saniye tutulur. Nefesi tutarken cihaz ağızdan uzaklaştırılıp ağız kapalı tutulur. Sonra nefes yavaşça dışarı verilir.
Cihaz içindeki ilaç iyi çekilemediyse ikinci doz yüklemeksizin 1 kez daha derin nefes alınıp 10 saniye nefes tutulabilir. Ayrıca ikinci bir doz ilaç uygulanacaksa 1 dakika bekledikten sonra yeni doz yüklenerek aynı işlemler tekrarlanır. İlacın tadının ağzınıza gelmemesi normaldir. İlaç kullanımından sonra ağzınızı su ile çalkalayın ve dışarı tükürün. Sürekli kullanımda ilacın kaç doz kaldığını cihaz numaratörü gösterir. Gösterge 0 veya kırmızı ise yeni bir ilaç alınmalıdır. İlacı buzdolabında saklamayınız. Oda ısısında saklayabilirsiniz.
İlacınızı doktorunuzun önerdiği doz ve sürede kullanınız. Koruyucu ilacın beklenen etkisi 10 gün sonra başlar. Bu süre içerisinde belirgin nefes darlığı olması durumunda evde veya acil serviste rahatlatıcı ilaca başvurmayı ihmal etmeyin. Beklenmeyen bir etki gördüğünüzde doktorunuza başvurunuz ve kontrollerinizi aksatmayınız. Çocuğunuzun sigara dumanına maruz kalmamasına özen gösteriniz.
Astımda ölçülü doz inhaler (sprey) ilaç kullanımı
Çocuklarda solunum yolu ile ölçülü doz inhaler (sprey) ilaç kullanımı mutlaka aracı cihaz ile olmalıdır. İlaç çocuğun ağzına doğrudan sıkılmamalıdır.
Çocuklarda ölçülü doz inhalerin evde uygun şekilde kullanımı, ilaç dozunun daha düşük olması, daha kısa sürede kullanım imkanı sağlaması ve taşınabilir olması nedeniyle nebülizatöre göre daha pratiktir.
Inhaler ilacın kapağı çıkarılır, 3-5 saniye iyice sallandıktan sonra aracı cihaza takılır. Cihazın ilk kullanımında veya kullanıma uzun süre ara verildiğinde ilaç 1-2 kez cihazın içine boşa sıkılır.
Maske hastanın yaşına uygun olmalıdır (1-6 yaş sarı renkli). Hastanın ağız ve burnunu tam kapatacak şekilde yüze iyice oturmalıdır. 7 yaş ve üzeri hastalarda maskesiz ağızlıklı aracı cihaz uygundur (mavi renkli). Bu şekilde cihazın ağızlık kısmı dudaklar ve dişlerin arasına sıkıca yerleştirilmelidir.
İdeal olanı hasta oturur vaziyetteyken yatay olarak maske yüze oturtulur ve inhaler ilaca basılır. Böylece aracı tüpün içerisine bir doz ilaç sıkılmış olur. İlacın uygulanmasıyla birlikte hastanın derin ve yavaş 8-10 nefes alması ilacın akciğerlere ulaşması için yeterlidir. İlaçtan bir doz daha almak gerekirse veya başka bir ilaç uygulanacaksa 1-2 dakika dinlenmeden sonra aynı işlem tekrar yapılır.
İlacınızı doktorunuzun önerdiği doz ve sürede kullanınız. Koruyucu ilacın beklenen etkisi 10 gün sonra başlar. Bu süre içerisinde belirgin nefes darlığı olması durumunda evde veya acil serviste rahatlatıcı ilaca başvurmayı ihmal etmeyin. Beklenmeyen bir etki gördüğünüzde doktorunuza başvurunuz ve kontrollerinizi aksatmayınız. Çocuğunuzun sigara dumanına maruz kalmamasına özen gösteriniz.
Cihazı kullandıktan sonra gerekirse maske kısmı kuru bezle silinebilir. Haftada bir temizlik için cihaz deterjanlı veya sabunlu suyla yıkanarak durulanır. Daha sonra bezle kurulamadan dikine kendiliğinden kurumaya bırakılır.
